Güneş, 11 Kasım sabahı AR4274 güneş lekesinden X5.1 sınıfı dev bir güneş patlaması gerçekleştirdi. Bu, 2025’in en güçlü güneş patlaması olarak kayıtlara geçti. Patlama, aynı zamanda Ekim 2024’ten bu yana gözlemlenen en yoğun patlama olarak öne çıkıyor. Patlamanın zirve noktası sabah 05:00 EST (TSİ 13:00) olarak kaydedildi. Güneş lekesi AR4274, son günlerdeki yoğun aktivitesiyle zaten dikkat çekiyordu.
Patlamanın etkisi, Afrika ve Avrupa’nın güneş gören taraflarında güçlü (R3 seviyesinde) radyo kesintilerine yol açtı. Bu durum, yüksek frekanslı radyo iletişimlerini ciddi şekilde etkileyerek geniş çaplı kesintilere neden oldu.
Jeomanyetik fırtına uyarısı
Patlamanın yaşandığı söz konusu bölge, 9 Kasım’da X1.7 ve 10 Kasım’da X1.2 sınıfı patlamalar üretmişti. Bu patlamalara eşlik eden taçküre kütle atımları (koronal kütle atımları, CME) birleşerek Dünya’yı etkileyebilir ve güçlü (G3) jeomanyetik fırtına koşulları ile yaygın aurora oluşumlarına yol açabilir. 11 Kasım’da gerçekleşen X5.1 patlamasına eşlik eden CME ise saatte 7 milyon km hızla Dünya’ya doğru ilerliyor. Bu kütle atımının 12 Kasım tarihinde Dünya’ya ulaşması bekleniyor. Üçüncü CME’nin de devreye girmesiyle şiddetli (G4) jeomanyetik fırtına koşullarının oluşması olası.
Güneş patlamaları, genellikle yıldızın manyetik alan çizgilerinin yoğunlaştığı güneş lekelerinde meydana gelir. Burada depolanan enerji aniden serbest kaldığında patlama oluşur ve birkaç dakikadan birkaç saate kadar sürebilir. Güneş patlamaları A, B, C, M ve X sınıflarında derecelendirilir. Her bir sınıf bir öncekine göre yaklaşık on kat daha fazla enerji üretir. X sınıfı patlamalar en güçlü olanlardır ve X’in ardından gelen sayı patlamanın şiddetini belirtir. X5.1 değerine sahip bu patlama, ölçeğin üst sıralarında yer alıyor.
Patlama sırasında yayılan X-ışınları ve aşırı ultraviyole radyasyon, Dünya’nın üst atmosferini iyonize ederek radyo sinyallerinde bozulmalara neden oluyor. Afrika ve Avrupa’daki radyo kesintileri bu etkilerle doğrudan ilişkili.
Bu patlamalara taçküre kütle atımı (TKE) da eşlik eder. TKE, büyük miktarda güneş maddesinin plazma baloncukları halinde uzaya atılmasını ifade eder. Dünya bu maddelerin rotasına denk geldiğinde G1’den G5’e kadar değişen jeomanyetik fırtınalar oluşabilir. G4 seviyesindeki fırtınalar, elektrik şebekelerinde de kesintilere neden olabilir.
Kuzey ışıkları Türkiye’de de görülebilir
Güneş patlamalarının bir diğer etkisi de atmosferle etkileşime giren yüklü parçacıkların aurora yani kuzey ışıkları oluşturmasıdır. Salı gecesi ABD’nin Alaska, Washington ve Iowa gibi kuzey eyaletlerinde auroralar gözlendi. Kırmızı ve yeşil tonlardaki ışıkların, fırtınanın şiddeti nedeniyle güney eyaletlerde de görülmesi bekleniyor. Uzmanlar, Türkiye’de ışık kirliliğinin az olduğu Karadeniz ve Trakya bölgelerinde de kuzey ışıklarının izlenebileceğini belirtiyor.
Son dönemde güneş patlamaları ve kuzey ışıkları haberlerinin artması, Güneş’in 11 yıllık döngüsünün zirve noktası olan solar maksimuma ulaşmasından kaynaklanıyor. Bu dönemde güneş lekelerinin sayısı artar ve patlama olasılığı yükselir. NASA’ya göre, solar maksimum Ekim 2024’te resmen başlamış olsa da yüksek aktivite dönemi hâlâ devam ediyor.
Kaynak : https://www.donanimhaber.com/gunes-patlamasi-sonrasi-kuzey-isiklari-turkiye-de-de-gorulebilir–198477
