NASA’nın SPHEREx teleskobu, Mart 2025’te fırlatılmasının ardından tüm gökyüzünün ilk kızılötesi haritasını 102 renkli dalga boyunda tamamladı. İnsan gözüyle görünmeyen bu dalga boyları, evrende yaygın olarak bulunan ışınları temsil ediyor.
Tüm gökyüzünün bu şekilde gözlemlenmesi ise bilim insanlarının Büyük Patlama’dan hemen sonraki evrenin ilk anlarında yaşanan dramatik olayların yüz milyonlarca galaksinin 3 boyutlu dağılımını nasıl etkilediğini anlamasına yardımcı olacak. Ayrıca SPHEREx verileri, galaksilerin neredeyse 14 milyar yıllık evrimini inceleme ve kendi galaksimizde yaşamın temel yapı taşlarının dağılımını keşfetme imkanı da sunuyor.
İlk harita kaydedili
SPHEREx, günde yaklaşık 14,5 kez Kuzey Kutbu’ndan Güney Kutbu’na dolaşan bir uzay aracı. Her gün, gökyüzünde tek bir dairesel şerit boyunca 3.600 görüntü çekiyor ve Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketine bağlı olarak görüş alanını sürekli güncelliyor. Altı ay süren bu süreç sonunda teleskop, gökyüzünün tüm yönlerine bakarak 360 derece kapsamlı bir harita oluşturmuş oldu. 
NASA tarafından yönetilen görev, Mayıs ayında operasyonlara başladı ve Aralık 2025 itibarıyla ilk tüm gökyüzü mozaik haritasını tamamladı. İki yıllık birincil görev süresinde SPHEREx, üç ek tüm gökyüzü taraması yapacak ve bu taramalar birleştirilerek ölçümlerin hassasiyeti daha da artırılacak. Toplanan veriler, hem bilim insanları hem de kamuya açık şekilde erişilebilir olacak. Hiç bu kadar detaylı gözlem yapılmamıştı
SPHEREx’in gücü, önceki tüm gökyüzü haritalama görevlerinden ayrılıyor. NASA’nın Wide-field Infrared Survey Explorer gibi misyonlar da tüm gökyüzünü taradı ancak SPHEREx kadar çok renkli dalga boyunda bunu yapamadı. James Webb Uzay Teleskobu çok daha fazla dalga boyunda spektroskopi yapabilse de görüş alanı SPHEREx’in alanının binlerce kat daha küçük. İşte bu renk çeşitliliği ve geniş görüş alanı, SPHEREx’i benzersiz kılıyor. Teleskop, bu başarıyı altı dedektör ve her biri 17 renkli özel filtreye sahip altı dedektör kombinasyonuyla sağlıyor. Bu sayede her çekilen görüntü 102 renk içeriyor ve her gökyüzü haritası aslında 102 ayrı harita anlamına geliyor.
SPHEREx, bu renkleri kullanarak yüz milyonlarca galaksiye olan mesafeleri ölçecek. Daha önce bu galaksilerin çoğunun konumları iki boyutta haritalanmış olsa da, SPHEREx’in verileri sayesinde galaksilerin evrendeki dağılımındaki ince farklılıklar 3 boyutlu olarak ölçülebilecek. Bu ölçümler, Büyük Patlama’dan hemen sonraki evrenin genişleme sürecinde yaşanan enflasyon anına ışık tutacak.
https://www.youtube.com/embed/kzTH_MXwRBs
Kaynak : https://www.donanimhaber.com/nasa-tum-gokyuzunun-essiz-ilk-kozmik-haritasini-olusturdu–200054
