Enerji sektöründe rezerv kaynaklarının bulunması kadar, bu kaynaklara hangi teknolojiyle ve hangi maliyetle erişildiği önem taşıyor. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte kaynaklara erişim şekli de değişiyor. Petrol ve doğal gaz sondajında son 20 yılın en büyük değişimlerinden biri, ankonvansiyonel hidrokarbon aramalarında yatay sondaj ve hidrolik çatlatma teknolojilerinin olgunlaşması oldu. 2026 yılında Türkiye’de ilk kez kullanılacak bu teknolojiye gelin yakından bakalım.
Yatay sondaj nedir? Dikey sondajdan farkı ne?
Geleneksel petrol ve gaz aramacılığında kullanılan dikey sondajın aksine yatay sondaj, yerin yaklaşık 3-4 kilometre altına indikten sonra kayaların içinde yatay yönde ilerleyen tüneller açılmasına dayanır. Dikey sondajda yer altındaki petrol veya doğal gaz, kayaçtaki çatlaklar ve gözenekler sayesinde kuyunun içine akmasıyla elde edilir. Kaya petrolü ve kaya gazı gibi ankonvansiyonel hidrokarbonlar, son derece düşük geçirgenliğe sahip kayaçların içine sıkışmıştır. Yatay sondaj, bu sorunu aşmak için geliştirilmiş ileri bir teknolojidir. Yatay sondaj iki aşamadan oluşuyor:
- Yatay İlerleme: Sondaj ucu, kayacın içinde kilometrelerce yol kat ederek rezervuar alanla teması maksimuma çıkarır.
- Çatlatma (Fracking) İşlemi: Yüksek basınçlı özel sıvı ve kimyasallar kullanılarak, milyonlarca yıl önce oluşmuş ve kayaların gözeneklerine sıkışmış olan petrol veya gazın serbest kalması sağlanır. Bu sayede serbest kalan hidrokarbonlar sondaj borusundan yüzeye taşınır.
Yatay sondajın artıları
- Erişilemeyen kaynaklara erişim: Klasik yöntemlerle üretilemeyen kaya petrolü ve kaya gazı ekonomik hale gelir.
- Daha yüksek üretim verimi: Tek bir kuyuyla çok daha geniş bir rezervuar alanı üretime katılır.
- Enerji arz güvenliği: Yerli kaynaklar sayesinde ithalat bağımlılığı azalır.
- Uzun vadeli rezerv kullanımı: Olgun sahalar, yatay sondajla yeniden canlandırılabilir.
Yatay sondajın eksileri
- Yüksek maliyet: Yatay sondaj ve fracking, dikey kuyulara kıyasla çok daha pahalıdır.
- Teknoloji bağımlılığı: İleri mühendislik, yazılım ve ekipman gerektirir.
- Çevresel hassasiyetler: Su kullanımı, kimyasallar ve mikro sismik etkiler kamuoyunda tartışma yaratabilir.
- Fiyat riski: Petrol ve gaz fiyatlarının düşmesi, projelerin ekonomik fizibilitesini zayıflatabilir.
Diyarbakır’da 6 milyar varillik kaynak var
Türkiye’de ankonvansiyonel hidrokarbon potansiyeli olan iki ayrı havza bulunuyor. Büyük potansiyel barındıran bu havzalarda, teknolojik ve ekonomik sınırlamalar nedeniyle bugüne kadar herhangi bir adım atılmamıştı. İlk olarak 2026 yılında Diyarbakır havzasında yatay sondaj yapılacak. Ardından Trakya havzasında yatay sondaja geçilecek.
Diyarbakır havzasında yaklaşık 7 bin kilometrekarelik alanda hidrokarbon kaynakları bulunduğu biliniyor. İlk etapta ABD’li Continental Resources isimli şirket ile birlikte 600 kilometrekarelik alanda dört ayrı sahada yatay sondaj yapılacak. Burada kaya petrolü üretilecek. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alpaslan Bayraktar’ın açıklamalarına göre üç yıl içinde 24 adet yatay sondajlı çatlatma kuyusu açılacak. Diyarbakır’da 6 milyar varillik doğal gaz ve petrol potansiyeli bulunduğu tahmin ediliyor. Teorik olarak yaklaşık 400 milyar doların üzerinde bir değer anlamına geliyor. Türkiye’nin petrol ve doğal gaz ithalat etmek yerine bu kaynakları ihraç edebilir hale gelebilir.
Trakya’da ise kaya gazı potansiyeli olduğu tahmin ediliyor. Sondaj yapılacak alanın tespiti için ABD’li şirketlerle birlikte sismik çalışmalar yürütülüyor.
Yatay sondaj teknolojisi ABD’de enerji devrimi yaşattı
Yatay sondaj teknolojisinin dünyadaki en büyük örneği Amerika Birleşik Devletleri’dir. ABD, yıllar içinde geliştirdiği ve ekonomik hale getirdiği bu teknoloji sayesinde “kaya gazı devrimi” yaşadı ve dünyanın bir numaralı petrol ve doğalgaz üreticisi haline geldi. ABD’nin petrol üretiminin yaklaşık %94’ü, doğal gaz üretiminin ise %92’si yatay sondajlı kuyulardan elde ediliyor.
ABD, enerji ithalatçısı konumundan ihracatçı konumuna yükseldi. Dünyanın en büyük petrol üreticilerinden biri haline gelirken, LNG ihracatında küresel oyuncular arasına girmeyi başardı. Kanada, Arjantin ve Çin’de de yatay sondaj çalışmaları yürütülüyor.
Kaynak : https://www.donanimhaber.com/turkiye-2026-da-yatay-sondaja-basliyor-yatay-sondaj-nedir–200362
