Dünya’nın alçak yörüngesine yaklaşık 50 yıl boyunca çok uluslu işbirlikleriyle inşa edilen uzay istasyonları hükmetti. Salyut, Skylab, Mir, Tiangong ve Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) devletlerin ortaklaşa olarak kurduğu istasyonlardı. Ancak uzay endüstrisinde dinamikler bir süredir değişmiş ve oyuna ticari şirketler de dahil olmuş durumda. Ve önümüzdeki 25 yıl içerisinde yörüngede çok sayıda ticari uzay istasyonu bulunacak.
Bilindiği üzere ISS’in ömrü doluyor ve NASA, SpaceX ile yaptığı anlaşma kapsamında 2030 civarında kasıtlı olarak istasyonu yörüngeden çıkarıp yok edecek. Buna karşılık SpaceX, Blue Origin, Planet, Rocket Lab, Virgin Galactic, Axiom Space ve Sierra Space gibi özel şirketler yeni bir ticari uzay istasyonları çağını başlatmaya hazırlanıyor.
Özel şirketler uzaya adım atıyor
Halihazırda Blue Origin, – Redwire, Sierra Space ve Boeing gibi şirketlerle birlikte – yörüngede karma kullanımlı bir iş ve bilim parkı olan Orbital Reef‘i inşa ediyor. Uzay istasyonu araştırma, üretim, turizm ve daha fazlası için ölçeklenebilir, modüler bir karakol görevi görecek. İstasyonun ana yaşam alanı ise 10 mürettebatlık bir kabin olacak. Orbital Reef aynı zamanda Sierra Space‘in şişirilebilir LIFE habitatına sahip olacak. Bu habitat daha önceki eklentilere göre daha geniş bir hacim sağlayacak.
Sierra Space, 2026 yılı sonunda LIFE için ilk adımı atmak ve 300 metreküplük hacme sahip modülü denemek istiyor. Şirket öte yandan 1.400 metreküplük bir modül üzerinde de çalışıyor. Bu arada en büyük tek ISS modülü olan Kibo modülü 155 metreküp hacim sunabiliyor. Ayrıca Axiom Space, ilk ticari modülünü 2026 yılına kadar ISS’ye göndermeyi umuyor. Nanoracks, Voyager Space ve Lockheed Martin’in dahil olduğu bir proje olan Starlab uzay istasyonu ise 2028 yılını hedefliyor. Hem Axiom hem Blue Origin hem de Starlab projeleri NASA’dan destek ödülleri de kazanmış durumda.
Ticari istasyonlar ve modüller için firmalar sadece NASA’dan destek almıyor. Ayrıca örneğin Starlab, Avrupa Uzay Ajansı ile de yakından çalışıyor. İlerleyen dönemlerde ticari istasyonların destekçilerinin de artması bekleniyor. Diğer oyuncular arasında ise ilk özel istasyonu Haven-1‘i, 2025 ortalarında SpaceX Falcon 9 roketiyle fırlatmayı planlayan Kaliforniya merkezli startup Vast yer alıyor. 
ISS’in hizmet dışı kalmasıyla yörüngede bir boşluk olacak ancak bu boşluğu Çin’in 2021’de fırlatılan ve 2022’de tamamlanan Tiangong uzay istasyonu kapatabilir. Tiangong, üç mürettebattan oluşuyor ancak Çin, hem ortaklıklar hem de ticari işbirlikleri ile yeni modüller ekleyerek istasyonu genişletmeyim değerlendiriyor. Devletlerin varlığı bitmiyor
Ticari şirketler uzaya akın ediyor ve hükümetlerin uzaydan çekiliyor gibi görünmesine rağmen durum tam olarak öyle değil. Çin’in Tiangong için düşündüğü planlarda olduğu gibi devletler artık ticari ortaklara daha sıcak bakıyor. Örneğin NASA, Ay’ın yörüngesinde dolaşacak Gateway uzay istasyonunu kurmak istiyor. Gateway, NASA’nın yanında ticari şirketlerin de katkısıyla inşa edilecek.
Gateway ile ilk defa insanlar Dünya’nın koruyucu manyetik alanının dışında bir yörüngede yaşayacak. Elbette bu, tümüyle bir dizi zorluk da getiriyor. Öncelikle Dünya’nın koruması olmadan elektronik aletlerin bir şekilde radyasyona dayanması gerekecek. Aynı şekilde astronotlar da bu radyasyon seviyeleriyle başa çıkmak zorunda. İstasyon Dünya’dan uzak olacağı için bir takım lojistik zorluklar da olacak. NASA, şu anda 2028 için planlanan Artemis 4 ile Gateway’e astronot göndermeyi planlıyor. Astronotlar şu anda 2025′te fırlatılması planlanan Habitable and Logistics Outpost’da yaşayacak ve çalışacaklar. NASA ilk mürettebatlı görev gelmeden önce ikinci bir yaşanabilir modül eklemeyi hedefliyor.
Bu arada Rusya ve Çin’in de Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu ILRS hedefi bulunuyor. Roscosmos ve Çin Ulusal Uzay İdaresi (CNSA) tarafından yönetilen bir Ay üssü projesi. ILRS, keşif ve kullanım, Ay tabanlı gözlem, temel bilimsel deney ve teknik doğrulama ve uzun vadeli otonom operasyon dahil olmak üzere çok disiplinli ve çok amaçlı bilimsel araştırma faaliyetlerini yürütebilecek, Ay yüzeyinde veya Ay yörüngesinde inşa edilmiş kapsamlı bir bilimsel deney üssü olarak hizmet verecek. ILRS‘nin 2035 yılına kadar tamamlanması ve 2036 yılında tamamen devreye girmesi planlanıyor.
Gateway sonrasında ise hem ülkeler hem de özel şirketler gözlerini Ay’a dikecek. Kesin projeler henüz olmasa da Ay yüzeyinde yaşam alanlarının kurulması ABD, Avrupa ve Çin tarafından değerlendiriliyor.
Kaynak : https://www.donanimhaber.com/sadece-25-yil-icinde-gokyuzu-ozel-uzay-istasyonlariyla-dolacak–179700
