James Webb Uzay Teleskobu, tarihi keşiflerine bir yenisini daha ekleyerek evrenin bilinen en eski süpernovasını tespit etti. Büyük Patlama’dan sadece 730 milyon yıl sonra gerçekleşen bu patlamanın ışığı, bugün bize 13 milyar yıl uzaktan ulaşıyor. Bu olağanüstü olay, aynı zamanda güçlü bir gama ışını patlamasıyla (GRB) birlikte gözlemlendi. Bu patlama, dev bir yıldızın yaşamının sonuna geldiğini ve muhtemelen bir yıldız kütleli kara deliğin oluştuğunu gösteren güçlü bir işaret olarak yorumlanıyor.
Nasıl keşfedildi?
Sürecin başlangıcı 14 Mart’a uzanıyor. Fransız–Çin ortak görevi olan SVOM uydusu, derin uzayın bir bölgesinden yayılan ani gama ışınlarını tespit etti. Yaklaşık doksan dakika sonra NASA’nın Neil Gehrels Swift Gözlemevi aynı olayı bu kez X-ışınlarıyla görüntüledi ve gökyüzünde GRB 250314A olarak adlandırılacak patlamanın konumu netleşti.
Ardından farklı teleskoplarla yapılan gözlemler sonucunda olayın kırmızıya kayması 7,3 olarak doğrulandı. Bu, patlamanın günümüzden 13 milyar yıl önce gerçekleştiğini kesinleştiriyor.
Evrenin genişlemesi, kozmik olayları yalnızca kızıl dalga boylarına kaydırmakla kalmıyor aynı zamanda patlamanın zaman ölçeğini de olduğundan yavaş gösteriyor. Normalde birkaç gün ya da haftada en parlak noktasına ulaşan bir süpernova, bu mesafeden bakıldığında yaklaşık üç buçuk ayda zirve parlaklığına ulaşıyormuş gibi görünüyor.
JWST olmazsa olmazdı
Tam da bu nedenle araştırmacılar James Webb Uzay Teleskobu’nu kullanmak istedi. Gerekli onayların ardından JWST, 1 Temmuz’da Near-Infrared Camera (NIRCam) ile süpernovanın ışığını doğrudan tespit etti. Bilim insanlarına göre bu ışığın bir süpernovadan geldiğini doğrudan gösterebilecek tek gözlem aracı Webb’di. James Webb yalnızca süpernovayı değil, patlamanın meydana geldiği ev sahibi galaksiyi de görüntülemeyi başardı. Galaksi görüntüsü yalnızca birkaç piksel genişliğinde olsa da bilim insanları, bu verilerin ortam koşulları hakkında önemli ipuçları verdiğini belirtiyor. Uzmanlar bu erken dönem galaksisinin aynı zaman diliminde oluşmuş diğer genç galaksilerle benzer özellikler taşıdığını söylüyor.
Süpernovanın tayfı da günümüzdeki dev yıldız patlamalarıyla güçlü bir benzerlik gösteriyor. Patlayan yıldızın kütlesi modern dev yıldızlarla uyumlu görünüyor. Ancak araştırmacılar, o dönemde ağır element miktarının çok düşük olması nedeniyle süpernovanın ayrıntılarında önemli farklılıklar bulunabileceğini düşünüyor. Bu detayları netleştirebilmek için daha fazla veriye ihtiyaç duyulacak.
Tüm bulgular, James Webb tarafından kaydedilen bu olayın evrenin şimdiye kadar gözlemlenen en uzak süpernovası olduğunu ortaya koyuyor. Ayrıca bu keşif, ilk milyar yıl içinde tespit edilen az sayıdaki gama ışını patlamasından biri olarak erken evrenin yıldız ölüm süreçlerine dair benzersiz bilgiler sağlıyor. Daha önce en eski süpernova, Büyük Patlama’dan 1,8 milyar yıl sonrasına tarihleniyordu.
Kaynak : https://www.donanimhaber.com/13-milyar-yil-uzakta-evrenin-en-eski-supernovasi-kesfedildi–199530
